İnternetten müzik dinleme platformları sayesinde her geçen gün büyümeye devam eden müzik piyasası 15 yılın sonunda ilk defa geçen sene kâra geçmeye başlayarak dijitalleşen dünyaya hızlıca ayak uyduran sektörlerden biri haline geldi.
Uzun antenli radyolar, kaset çalarlar, müziğin portatif hali olan Walkman’ler ve nostaljinin son çırpınışı olan CD çalarlar; teknolojinin gelişmesiyle piyasaya sürülen MP3 çalardan önce tozlu raflarda yerini aldı bile. Hatırlarsınız: Müziğe ancak kısıtlı erişim sağlayabilen araçların yerini alan MP3 çalar, müzikte dijital çağın ilk adımı olmuştu. İnternet üzerinden indirilebilen MP3 formatındaki parçaların aktarılabildiği bu küçük, taşınabilir cihazın yaygınlaşmasıyla beraber ortaya çıkan korsan müzik indirme platformları ise müzik piyasasına dev bir darbe indirdi.
Hem sanatçıların korsan müzik piyasasını bitirmek istemesi hem de müzikseverlerin bir cihaz daha kullanmak yerine hâlihazırda yanlarında bulundurdukları akıllı telefonlardan müzik dinlemeyi tercih etmesi MP3 çalarların ömrünü doldurduğunun ipuçlarını verirken, ortaya internetten müzik dinleme platformları çıktı. Müzik piyasası da bu platformların yardımıyla artık iyice dijitalleşti ve eski canlılığını geri kazanmaya başladı.
İnternetten müzik dinleme platformları sayesinde her geçen gün büyümeye devam eden müzik piyasası 15 yılın sonunda ilk defa geçen sene kâra geçmeye başlayarak dijitalleşen dünyaya hızlıca ayak uyduran sektörlerden biri haline geldi.[1] 2015’te 2.9 milyar dolar gelir sağlayan online müzik, son beş yılda dört kattan fazla büyüdü.[2]Midia’nın raporuna göre ise müzik abonelikleri geçtiğimiz yıl müzik abonelikleri, bir önceki yıla kıyasla %48 artışla 100 milyonu aştı.[3]
Dijital müzik sektörü ne kadar gelişse de sektör sorunlarından arınmış değil tabii ki. İnternetten müzik dinleme platformlarının milyonlarca şarkıya ücretsiz veya uygun fiyatlı bir şekilde ulaştırması, insanları korsan müziğe teşvik etmekten bir miktar alıkoyuyor. Fakat müzik platformları, bu uygulamadan dolayı sanatçılarla sorun yaşayabiliyor; genellikle dinlenme bazında telif ücreti alan sanatçılar, ödemelerini yeterli bulmayıp tepki gösterebiliyor. Örneğin Taylor Swift’in; şarkılarını Spotify’dan uzun bir süre kaldırtması bu tepkiler arasında en çok ses getirenlerden…[4]
Sektörde karşılaşılan bir diğer sorun ise ücretli üyeliklerin, sunduğu ek faydalara rağmen kullanıcılar tarafından pek fazla tercih edilmemesi. Platformların ücretsiz üyeliklerini kullanan veya tanınmış olan ücretsiz kullanım hakkı dolunca üyeliklerini iptal edenlerin çokluğu, müzik için ödeme yapmayı tercih etmemenin genel bir tercih olduğunu ortaya koyuyor. Bunun sebepleri olarak da ücreti yüksek bulmaları, müziği ücretsiz de dinleyebilmeleri veya ödeyecekleri miktarın hakkını verecek kadar müzik dinlememeleri olarak belirtiyorlar.[5]
Bu problemlere rağmen, birçok farklı marka sektörde yerini sağlamlaştırmak ve keskinleştirmek için arayış peşinde. Birbirlerinden ücret ve hizmet bazında küçük farklılıklarla ayrışan yeni platformlar, uzun yıllar boyunca sektörde Youtube’un işgal ettiği liderlik göz koydu. Her geçen gün aralarına bir yenisi eklenen platformlar arasında sektör lideri Spotify iken, diğer öne çıkanları ise Apple Music, Tidal, Soundcloud, Amazon Music, Fizy ve Google Play Music olarak sıralayabiliriz.
Bu kadar çok oyuncunun bulunduğu alanda ayrışmak için de bu platformların kendilerine münhasır özellikler sunması gerekiyor. Spotify’ı rakiplerinden ayrıştıran birçok özellik var. Bunlardan biri Shazam’la işbirliği yaparak, Shazam üzerinden aratılan parçaları direkt Spotify listelerine ekleme özelliği. Bunun yanında, kullanıcıların dinlediği müziklerin algoritmalarını kaydederek, kişiye özel hazırladığı “Haftalık Keşif” listeleri Spotify’ı rakiplerinden ayırıyor.
Spotify, “Çocuk Aile Kategorisi” altında çocuklar için de özel listeler ve interaktif bir alan sunuyor. Listelerde hem yaş aralıklarına göre sınıflandırılmış masallar ve ninniler, hem de ebeveynleriyle seslendirme yapabilecekleri kayıtlar yer alıyor.
Bu kadar geniş bir kullanıcı kitlesinin verilerini tutan bir platformu markalar da yeni nesil pazarlama için büyük bir fırsat alanı olarak görüyor. Spotify son zamanlarda yürürlüğe koyduğu “Markalar İçin Spotify” platformuyla kişilerin ruh hallerine göre reklam hedeflemesi yapıyor. “Müzik Listesi Hedefleme” platformu, milyonlarca listenin içinde ayn listeye tıklayanları segmente ediyor. Örneğin “Spor Modu” veya “Rahatlayalım Modu” gibi ortak aktivite ve ruh halinde olan insanları birleştiren çalma listelerinde, sporseverleri hedef alan veya kendine zaman ayırmayı seven markaların reklamları çıkıyor. Bu sayede Spotify’ın ilk elden verdiği veriler, markaların hedefledikleri kitleye ulaşmalarına yardımcı oluyor. [6]
Sahip olduğu geniş veri platformunu iletişimlerinde de kullanan Spotify, geçtiğimiz yıl reklam panolarına ve otobüslere verdiği reklamlarla dikkat çekti. “Sevgililer gününde “Sorry” şarkısını 42 kere dinleyen sevgili insan, ne yaptın?” veya “Girl’s Night adlı çalma listesini beğenen 1235 erkek, sizi seviyoruz.” gibi komik başlıklarla hem birçok tüketiciyi gülümsetti hem de veri gizliliği konusunda çeşitli tartışmalar yarattı.
Diğer platformlara gelince, Apple Music şu anda 
Spotify’ın en ciddi rakibi gibi görünüyor. Çevrimiçi müzik pazarına geç katılan Apple Music, kısa zamanda geniş bir kitleye ulaştı. Birçok özelliğini paylaştığı Spotify’dan ücretsiz kullanım tercihi olmaması ve müziğin yanında film-dizi arşivi sunması açısından ayrılıyor. Bunun yanı sıra Apple Music, ünlü DJ’lerin yanı sıra Marc Jacobs ve Alexander Wang gibi tasarımcıların bir ay boyunca kendi oluşturdukları özel çalma listelerini paylaşabildikleri işbirliklerine imza atarak kendilerini ayrıştırma yolunda adım attı.
Bir başka müzik dinleme platformu olan Tidal ise, ismini Jay Z tarafından 56 milyon dolara satın alındığında duyurdu. Rihanna ve Beyoncé gibi dünyaca tanınmış şarkıcıların da hissedarı olduğu Tidal, kullanıcılarının birçoğunu bu ortakların hayranları sayesinde bünyesine toplamış durumda. Örneğin, Beyoncé hayranları son albümü Lemonade’i dinleyebilmek için uygulamayı kullanmak zorunda, çünkü albüm sadece Tidal üzerinden piyasaya sürüldü, başka herhangi bir müzik platformlarından albüme ulaşmak mümkün değil, aynı durum Jay-Z’nin yeni albümü için de geçerli haliyle. [7]
Sektördeki diğer oyuncular Spotify, Apple Music ve Tidal kadar ön planda olmasa da içerikler açısından birbirlerinden ayrışıyor. Soundcloud amatör sanatçıların parçalarını barındırmasıyla, Fizy konserleri canlı izleme şansı sunmasıyla, Pandora ise kullanıcıların zevkine hitap eden parçaları en iyi analiz eden algoritmaya sahip olmasıyla öne çıkıyor[8].
Herkesin bildiği ve yıllardır kendini müzik pazarında var eden Youtube ise online müzik sektörünün bu değişimleri karşısında sessiz kalmadı. YouTube kısa zaman önce piyasaya sürdüğü YouTube Red hizmetiyle kullanıcılara reklamsız video izleme, video kaydetme ve çevrimdışı izleme, arka planda oynatma, içerik kiralama ve satma gibi özellikler sunuyor[9]. Ücretli bir hizmet olan YouTube Red henüz Türkiye’de kullanıma sunulmadı.
Peki, dünyada müzik piyasası bu kadar gelişmişken Türkiye’de neler oluyor? İnternetten müzik dinleme davranışları ve tutumları Türkiye’de nasıl şekilleniyor görmek adına İstanbul’da yaşayan, 15-45 yaş arası ABC1C2 SES grubundan 100 kişiyle biz de bir araştırma gerçekleştirdik.
İnternetten müzik dinleyenlerin oranı %80, en çok ise Youtube tercih ediliyor. Youtube açık ara farkla tercih edilse de onu Spotify takip ediyor. Bunlar dışında Google Play, Fizy, radyokarnaval.com ve TTNET Müzik de söylenen cevaplar arasında. Müzik dinleme sıklığı da çoğunlukla haftanın her günü olarak belirtilmiş.
İnternetten müzik dinleyenlerin %67’si daha çok cep telefonundan, %33’ü ise daha çok bilgisayardan dinlediklerini belirtmiş. Görüşmecilerin %45’i birçok sanatçının, şarkının, albümün bir arada bulunduğu ve bu arşivleri dinleyicilere para karşılığı veya ücretsiz sunan “İnternetten müzik dinleme”platformlarından haberdar. Bu platformlardan en çok bilinen ise Spotify. I-Tunes, Fizy, Google Play, Deezer ve TTNET Müzik de söylenen cevaplar arasında. Görüşmecilerin %7’si müzik dinleme platformlarına üye, üye oldukları arasında yine bilinmeye paralel olarak Spotify, Fizy, TTNET Müzik ve Deezer var.
İnternetten müzik dinleme platformlarının en çok hangi özellikleri beğeni anlamında öne çıkıyor diye sorduğumuzda en çok söylenen cevaplar arasında “geniş içerik sunması” ve “kolay ulaşım/elimin altında olması” var. “Korsan olmaması”, “yeni şarkılar keşfedebilmek”, “çalma listeleri yapabilmek” ve “başkalarının listelerini takip edebilmek” de diğer beğenilen özellikler arasında.
Bu tür internet müzik dinleme platformlarına neden üye olmayı tercih ettikleri sorulduğunda “arşivi geniş”, “ücretsiz”, “korsan almamak için” gibi sebepler söylenmiş. Özellikle Youtube, “köklü” algısıyla üye olunan platformlarda ön plana çıkmış.
Bu platformlara ücretli üye olanların oranı ise oldukça az. Ücretli üye olmalarının en büyük nedeni de yeni albümleri çıktıkları anda görebilmeleri. Bunun yanında “şarkı indirebilme” özelliği de belirtilen bir başka özellik.
Reklam dinlememek/görmemek için ücret ödemeyi tercih edip etmedikleri sorulduğunda, çoğu kişi reklamlardan hoşnut olmasa da bunun için ücret ödemeye olumlu bakmıyor.
Müzik dinleme platformlarından önce, müzik dinlemek için genellikle, CD, kaset, radyo tercih edildiği söylenmiş. Görüşmecilerin %14’ü önceden ücretli olarak müzik indirdiğini, %81’i ise önceden albüm veya CD aldığını belirtmiş.
Ayrıca görüşmecilerin %75’i Youtube üzerinden müzik dinlediğini, dinleyenlerin %11’i ise reklam dinlememek adına belirli bir ücret ödemeyi tercih edebileceğini söylemiş.
Araştırma sonuçlarına bakıldığında, internetten müzik dinleme platformlarının Türkiye’de de giderek yaygınlaştığını söyleyebiliriz. Müzik sektörünü tamamen değiştirip bambaşka bir boyuta getiren bu platformlar data anlamında da oldukça fazla bir güce sahip. Bu datayı kimin ne şekilde kullanacağı, nasıl farklılaşacağını da belirleyecek önemli bir özellik olacak. Markaların da bu fırsattan nasıl yararlanacağını ilerleyen günlerde hep beraber göreceğiz.
[1] https://www.theguardian.com/business/2017/apr/25/2016-marks-tipping-point-for-music-industry-with-revenues-of-15bn
[2] http://www.tojdac.org/tojdac/VOLUME6-ISSUE2_files/tojdac_v06i2105.pdf
[3] https://www.dunyahalleri.com/100-milyon-kisi-muzigi-parali-dinliyor/
[4] http://www.billboard.com/articles/columns/pop/7825570/taylor-swift-spotify-streaming-again
[5] http://www.kirkville.com/most-people-simply-dont-care-enough-about-music-to-pay-for-streaming/
[6] https://www.digitaltalks.org/2015/06/21/spotify-ulke-direktoru-ergul-civi-ile-pazar-sohbeti/
8 http://www.trackrecord.net/features/articles/beyonce-lemonade-streaming/5365
